Z pierwszym dniem wiosny wiąże się kilka popularnych zwyczajów. Część z nich wywodzi się ze słowiańskich wierzeń pogańskich. Jednym z najczęściej kultywowanych jest topienie Marzanny. Dzieci w szkołach i przedszkolach przygotowują marzannę, którą następnie topi się albo pali w pobliskim parku. W kulturze ludowej zwyczaj miał zapewnić urodzaj i przyspieszyć nadejście wiosny. Dla naszych słowiańskich przodków był to jeden z najważniejszych dni w roku. Wtedy to świętowano narodziny nowego życia po mroźnej i wyczerpującej zimie, stąd Jare Święto, zwane też Jarymi Godami.
Jare Gody
Jare Święto było nawet kilkudniowym cyklem obrzędów. Rozpoczynało je topienie słomianej kukły, symbolizującej boginię zwaną Marzanną. Nietrudno się domyślić, z utopienie marzanny oznaczało śmierć zimy. W czasach prasłowiańskich wierzono, że zabicie postaci przedstawiającej boginię śmierci spowoduje jednocześnie usunięcie jej królestwa, czyli zimy, i nadejście wiosny. W prastarych czasach kukłę wykonywano ze słomy, owijano bandażami i kolorowymi szmatkami.
Gaik i Dziewanna
Dziewanna była boginią lasów, łowów i wiosny. W panteonie Słowian była również bóstwem odpowiedzialnym za opiekę nad zwierzętami oraz patronką szczęśliwej miłości. W Jare Gody zwykle po topieniu Marzanny, dziewczęta i młodzi chłopcy, udawali się do lasu, by zerwać młode drzewka i ozdobić je różnymi upominkami dla bogini. Następnie młodzi ludzie brali z sobą wystrojone drzewko i chodzili z nim po wsi. Często również grano na instrumentach i tańczono. Zwyczaj ten znany jest do dziś na Podlasiu, gdzie nazywa się go — Chodzeniem z królową. Po zakończeniu zabawy, drzewko wracało do lasu, który od tej pory przez cały rok uważany był za święty gaj. Spotykali się w nim narzeczeni, którzy prosili boginię Dziewannę o błogosławieństwo.
Maslenica i Radonica
Maslenica to zabawa następująca po wcześniejszym topieniu Marzanny, Gaiku i obrzędowym wiosennym sprzątaniu domostw. Całe rodziny malowały jajka, które u Słowian były symbolem radości, energii i płodności. Miały one zapewnić ludziom urodzaj, szczęście i powodzenie w nowym roku. Domy okładano ziołami i pachnidłami, by zaraz potem rozpocząć biesiadę, która była kulminacją przygotowań do nadejścia wiosny. Uczty i przyjęcia urządzano na skraju wioski lub na pobliskich wzgórzach. Brały w nich udział wszyscy mieszkańcy oraz goście z innych wsi. Na stoły trafiało wszystko to, co pozostało jeszcze w spiżarniach po odchodzącej zimie. Gospodynie obdarowywały gości kraszankami, czyli malowanymi jajami, które symbolizowały początek życia, płodność i siłę. Urządzano również zawody sportowe. Młodzi chłopcy ścigali się i siłowali w przyjaznych zapasach, ku uciesze reszty mieszkańców. Z kolei Radonica to moment, kiedy ludzie obmywali się w rzekach i strumieniach, a także okładali wzajemnie, dopiero co rozkwitłymi witkami. Miało to oczyścić ich ciała i dusze. Wieczorem tego samego dnia zbierano się w świątyniach, by wspominać przodków i prosić ich oraz bogów o pomoc lub dobre rady.
Wiosenne porządki
Popularną tradycją było wiosenne sprzątanie. Dokładnie zamiatano chaty, obejścia i pomieszczenia gospodarcze. Skrupulatnie wietrzono wszystkie izby, strychy i piwnicy. Poza tym prano ubrania i zmieniano pościel na nową. Wszystko po to, by nic złego nie zagnieździło się w zakamarkach i nie zostało z rodziną na resztę roku. Zwyczaj ten przetrwał do dziś. Gospodynie domowe nie spoczną przed Wielkanocą, nim nie wysprzątają na błysk całego domu, nie wytrzepią dywanów i nie umyją okien.
Jare Gody i chrześcijaństwo
Gdy stare wierzenia zastąpione zostały przez chrześcijańskie dogmaty, a dawni bogowie zepchnięci do świata legend i mitów, kapłani przejęli dawne święta i stworzyli nowe. Dziś zamiast Jarych Godów mamy Wielkanoc, a zamiast kolorowych kraszanek, kolorujemy wielkanocne pisanki. Jednak dawne tradycje i zwyczaje przetrwały pomimo agresywnego i często brutalnego działania kościoła. Wciąż dobrze się bawimy, obchodząc Śmigus Dyngus, a całe rodziny, zwłaszcza dzieci, wybierają się w pierwszy dzień wiosny, by utopić Marzannę. Odniesień do dawnych wierzeń jest naprawdę wiele, ubrane są jednak w inne tradycje i wypaczone przez chrześcijaństwo. Również obecnie pierwszy dzień wiosny jest dla nas dniem bardzo ważnym. Kończy się uciążliwa zima, dni robią się cieplejsze, a na horyzoncie pojawiają się marzenia o lecie i wakacjach.
